Τι είναι η Μέλισσα;

   Όσον αφορά στη Μέλισσα θα πω μόνον λίγα γενικά λόγια.
Οι μέλισσες (apis) είναι έντομα αρθρόποδα υμενόπτερα και χωρίζονται σε 9 γενικές κατηγορίες (υπάρχουν και υποκατηγορίες).

   1. Apis Dorsata: είναι γιγαντιαία μέλισσα που συναντάται στην Ινδία και στην Νοτιοανατολική Ασία.

   2. Apis Laboriosa: είναι η μεγαλύτερη μέλισσα που υπάρχει και ζεί στο Νεπάλ (Ιμαλάϊα) σε υψόμετρο από 1200 ως 4100 μέτρα.

   3. Apis Binghami: γιγαντιαία μέλισσα που συναντάται σε νησιά της Ινδονησίας και από όσο

1. Βασίλισσα  2. Κηφήνας 
3. Εργάτρια

γνωρίζω είναι η μόνη μέλισσα που πετάει ακόμα και την νύκτα ( ως γνωστόν οι μέλισσες δεν πετούν δίχως αρκετό φως).

   4. Apis Breviligula Maa: γιγαντιαία μέλισσα που συναντάται στις Φιλιππίνες και μοιάζει πολύ στην Apis Binghami.

   5. Apis Mellifera: είναι η γνωστή μας κοινή δυτική μέλισσα, αυτή που υπάρχει και στην Ελλάδα. Συναντάται όχι μόνον στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά σε όλο τον κόσμο.

   6. Apis Cerana (ή Apis Indica – Ινδική): συναντάται στην Νοτιοανατολική Ασία. Είναι λίγο μικρότερη από την δική μας   Apis Mellifera. 

   7. Apis Koschevnikovi (κόκκινη μέλισσα): Συναντάται στα νησιά Βόρνεο και Σουμάτρα και έχει χρώμα κόκκινο-κίτρινο.

   8. Apis Flirea: είναι μέλισσα νάνος και συναντάται στην Ταϊλάνδη, Μαλαισία και Ινδοκίνα.. 

   9. Apis adreniformis: είναι και αυτή μέλισσα νάνος, και συναντάται στα νησιά Σουμάτρα, Βόρνεο, Ιάβα και στην Ινδοκίνα.

Υπάρχουν και διάφορες υποφυλές. Μόνον στην Apis Mellifera, η οποία  είναι η γνωστή σε όλους μας μέλισσα, έχουν βρεθεί 24 υποφυλές.

   Οι μέλισσες ζουν ομαδικά σε σμήνη (μελίσσι) διότι δεν μπορούν να επιβιώσουν μόνες τους παρά μόνον σε κοινωνία με άλλες. Το μελίσσι δηλαδή είναι ένας οργανισμός που η κάθε μέλισσα είναι ένα κυτταρό του.

  Στην φυσική τους κατάσταση, φτιάχνουν φωλιά (κυψέλη) σε κουφάλες δένδρων, κοιλώματα βράχων ακόμα και σε κλαδιά. Σήμερα όμως ένα τέτοιο θέαμα είναι σπάνιο γιατί η μέλισσα έχει περιέλθει στην «ιδιοκτησία» του ανθρώπου και αποτελεί πλέον αυτό που ονομάζουμε «αγροτικό ζώο». Τώρα θα την βρείτε μόνον μέσα στις γνωστές τετράγωνες χρωματιστές κυψέλες που κατασκευάζει για αυτές ο άνθρωπος.

Γονιμοποίηση: Βασίλισσα με Κηφήνα. Ο φακός του φωτογράφου έπιασε μια φοβερά δύσκολη εικόνα !

Γονιμοποίηση: Βασίλισσα με Κηφήνα.
Ο φακός του φωτογράφου
έπιασε μια φοβερά δύσκολη εικόνα !

   Μέσα στα μελίσσια  υπάρχουν τρεις κάστες μελισσών: οι Εργάτριες, οι Βασίλισσες και οι Κηφήνες.

 Οι εργάτριες βρίσκονται μέσα σε ένα μελίσσι κατά χιλιάδες και είναι αυτές που κάνουν όλες τις εργασίες μέσα στην κυψέλη. Είναι γένους θηλυκού αλλά δεν γενούν σχεδόν ποτέ (η γέννα των εργατριών σε ένα μελίσσι σηματοδοτεί το τέλος του και θεωρείται καταστροφή γιατί από τα αυγά των εργατριών  βγαίνουν μόνον αρσενικές μέλισσες – Κηφήνες, και έτσι σταματά η αναπαραγωγή).

    Κάθε μελίσσι έχει μία και μόνον μία Βασίλισσα η οποία ασχολείται μόνον με την γέννα των αυγών και τίποτα άλλο απολύτως. Η βασίλισσα γεννά κατά βούληση γονιμοποιημένα αυγά από τα οποία θα βγουν εργάτριες, ή/και αγονιμοποίητα από τα οποία θα βγουν κηφήνες (αρσενικές μέλισσες).

   Οι Βασίλισσες δημιουργούνται από γονιμοποιημένο αυγό που όμως ετράφη από τις μέλισσες τροφούς, αποκλειστικά με Βασιλικό Πολτό και μόνον. Ο Βασιλικός Πολτός είναι δηλαδή αυτό που κάνει μια προνύμφη να αναπτυχθεί σε Βασίλισσα και όχι σε απλή Εργάτρια. Μάλιστα η Βασίλισσα συνεχίζει σε όλη της την ζωή να τρέφεται μόνον με Βασιλικό Πολτό, και δεν τρέφεται με μέλι, νέκταρ ή γύρη.

   Οι Κηφήνες υπάρχουν σε μία κυψέλη κατά εκατοντάδες και δεν ασχολούνται με καμία απολύτως από τις εργασίες της κυψέλης. Μοναδικό μέλημά τους είναι η γονιμοποίηση των βασιλισσών. Ο κηφήνας που θα γονιμοποιήσει βασίλισσα, πεθαίνει αμέσως μετά την γονιμοποίηση. 

  Η μέλισσα είναι ο βασικός
επικονιαστής των φυτών,
γι' αυτό και η σημασία της
στο οικοσύστημα είναι
σπουδαία.

   Οι Εργάτριες μέλισσες τρέφονται με σάκχαρα που παίρνουν από το νέκταρ των λουλουδιών και τα μελιτώματα των δένδρων, και με πρωτεΐνες βιταμίνες κλπ, που παίρνουν από τη γύρη. Επειδή το νέκταρ και τα μελιτώματα δεν υπάρχουν στην φύση όλο το χρόνο, η μέλισσες εργάζονται πυρετωδώς για την αποθήκευση των σακχάρων μέσα στην κυψέλη τους, ως απόθεμα για το χειμώνα. Παίρνουν δηλαδή τα σάκχαρα από τα φυτά, και αφού τα εμπλουτίσουν με διάφορα ένζυμα που βγάζουν από τον οργανισμό τους, τα αποθηκεύουν στις κερήθρες. Το προϊόν αυτής της επεξεργασίας   που κάνουν  οι μέλισσες στο νέκταρ και τα μελιτώματα,  είναι το γνωστό μας μέλι.

   Οι Κηφήνες δεν συλλέγουν νέκταρ γύρη ή μελιτώματα και τρέφονται από τις έτοιμες αποθηκευμένες τροφές που υπάρχουν μέσα στην κυψέλη. 
Η Βασίλισσα, όπως ανέφερα και πιο πάνω, τρέφεται σε όλη της την ζωή αποκλειστικά με Βασιλικό Πολτό.

    Ο Βασιλικός Πολτός είναι μια πολύπλοκη ουσία που παράγουν οι νεαρές εργάτριες μέλισσες στους υποφαρυγγικούς αδένες που βρίσκονται στο κεφάλι τους. Με αυτόν τρέφουν τις προνύμφες που πρόκειται να γίνουν βασίλισσες και την ίδια την βασίλισσα. Για αυτό και ο Βασιλικός Πολτός χαρακτηρίζεται και ως «το γάλα των μελισσών». 

   Η κυψέλη μελισσών δίνει στον άνθρωπο πέντε ευεργετικά προϊόντα. Το Μέλι, τη Γύρη, το Βασιλικό Πολτό, την Πρόπολη και το Δηλητήριο της μέλισσας που τελευταία έγινε γνωστή  η φαρμακευτική του ιδιότητα εναντίων των αρθριτικών.

   Αλλά η κυριότερη ευεργεσία των μελισσών είναι η επικονίαση. Οι μέλισσες είναι ο κύριος επικονιαστής των φυτών, και ένεκεν αυτού είναι  σπουδαία και καθοριστική η ύπαρξή τους στην ισορροπία του οικοσυστήματος.

Τι να προσέχω όταν αγοράζω Μέλι;

  Αν και πιστεύω πως ο προσεκτικός αναγνώστης της ιστοσελίδας μου, έχει πλέον καταλάβει ποιες είναι οι "παγίδες" …  θα επαναλάβω - συνοψίσω  την άποψή μου:

 

1.  Προσέξτε το μέλι που πωλούν διάφοροι πλανόδιοι γυρνώντας στα καφενεία, στις ταβέρνες κλπ. Υπάρχει περίπτωση να μην είναι καν μέλι, αλλά ένα νεκρό χημικό βιομηχανικό σκεύασμα από ισογλυκόζη με χρώματα και αρώματα. Σε ένα τέτοιο "μέλι" το βάζο είναι συνήθως ακριβότερο του περιεχομένου του!
  Έχουν συλληφθεί αρκετοί που πωλούν τέτοια σκευάσματα ως μέλι, και έχουν καταδικαστεί αρκετές φορές, αλλά συνεχίζουν …  γιατί τα κέρδη τους είναι πολλαπλάσια των προστίμων. Να θυμάστε ότι τα καλά προϊόντα δεν πωλούνται συνήθως κατ’ αυτόν τον τρόπο.  

 

2.  Προσέξτε το μέλι που αγοράζετε να έχει ετικέτα που να γράφει το όνομα του παραγωγού ή του εμπόρου και στοιχεία επικοινωνίας (τηλέφωνο και διεύθυνση).  Είναι λογικό, ένας παραγωγός ή έμπορος που είναι υπερήφανος για το προϊόν που σας προτείνει, ότι θα και έχει το θάρρος να γράψει επάνω στο προϊόν το όνομά του, έστω  και σε μια ετικέτα απλή και φθηνή.
   Προσέξτε ακόμα να γράφει κάτι για την τοπική και φυτική ή ανθική προέλευση, και το έτος συγκομιδής. Είναι δικαίωμά σας να γνωρίζετε το μέλι που τρώτε αν είναι Ελληνικό, από ποια ή ποιες περιοχές της Ελλάδος συλλέχθηκε, από ποια φυτά και πότε.  Δεν καταλαβαίνω για ποιο τίμιο λόγο να θέλει κάποιος να σας το κρύψει. 

Μέλι αγνώστου πατρός και μητρός,
δίχως ετικέτα ...

3.  Φροντίστε να είστε βέβαιοι για την ηθική του μελισσοκόμου ή του εμπόρου, και αν είναι ενημερωμένος για τις τελευταίες εξελίξεις στην μελισσοκομία. Μην φοβάστε να του κάνετε ερωτήσεις …

 

4.  Προσέξτε αν το μέλι που αγοράζετε έχει πιάσει αφρό στο επάνω μέρος. Αυτό μπορεί να σημαίνει πως το μέλι έχει υπερθερμανθεί και έχει χάσει πολλά από τα πολύτιμα συστατικά του. Μπορεί όμως και να προέρχεται από κομματάκια γύρης κεριού και πρόπολης, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα.

 

5.  Προσέξτε το μέλι που αγοράζετε από ράφια καταστημάτων, αν βρίσκεται πολύ κοντά σε πηγή θερμότητας π.χ. σώμα καλοριφέρ, κλιματιστικό κλπ, και αν βρίσκεται σε άμεση έκθεση στο ηλιακό φως. Ένα τέτοιο μέλι μπορεί να έχει χάσει μεγάλο μέρος των συστατικών του και να έχει μετατραπεί σε μια νεκρή γλυκαντική ουσία.

 

6.  Προσέξτε η ετικέτα να γράφει "Ελληνικό Μέλι" αν το προτιμάτε Ελληνικό. Προσέξτε επίσης να γράφει Μέλι και όχι "Μέλι Ζαχαροπλαστικής".
   Το μέλι Ζαχαροπλαστικής δεν είναι ακατάλληλο τρόφιμο, απλά είναι ένα κακοποιημένο μέλι που έχει χάσει μεγάλο μέρος των ευεργετικών του ιδιοτήτων, και πωλείται πλέον ως γλυκαντική ουσία, όπως το σιρόπι ζάχαρης. Φυσικά, θα πρέπει να έχει τιμή πολύ χαμηλότερη από το κανονικό Μέλι.

Το μέλι έχει σημαντική θεραπευτική δράση.

Το Μέλι περιέχει υψηλή ποσότητα χολίνης η οποία καταπολεμά την δυσκοιλιότητας. Περιέχει ακόμα ακετυλοχολίνη που βοηθά τη λειτουργία της καρδιάς.

Έχει βακτηριοστατική και αντισηπτική δράση , δηλαδή εμποδίζει την ανάπτυξη μικροοργανισμών.

Έχει παρατηρηθεί γρήγορη αποκατάσταση της υγείας ατόμων που κατανάλωναν μέλι και έπασχαν από λοιμώξεις.

Το μέλι έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα στην επούλωση πληγών και χειρουργικών τραυμάτων.

Τελευταία γίνονται μελέτες για τη δράση των αντιοξειδωτικών και φλαβονοειδών που περιέχονται στο μέλι για την καταπολέμηση του καρκίνου.

Η κατανάλωση μελιού βοηθά στη γρηγορότερη αποκατάσταση της υγείας σε περιπτώσεις αναιμίας, λόγω του σιδήρου που περιέχει.

Βοηθάει επίσης σημαντικά στον ταχύτερο μεταβολισμό του οινοπνεύματος, με αποτέλεσμα να απαλλάσσεται κανείς γρηγορότερα από την κατάσταση μέθης.

Είναι τονωτικό, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς , συμβάλλει στην καταπολέμηση του έλκους στο στομάχι, ανακουφίζει από την αϋπνία αφού τα σάκχαρά του συμβάλλουν στην έκκριση σεροτονίνης, ορμόνης που χαλαρώνει και βοηθά στον ύπνο και ανακουφίζει από τον πονόλαιμο.

Το Mέλι είναι μιά πολύτιμη τροφή.

Μπορεί το μέλι να έχει θεραπευτικές ιδιότητες,
αλλά τις θεραπείες τις ορίζει μόνον ο γιατρός.
Αν νοσήσουμε, πρέπει να πάμε αμέσως στο γιατρό!

Το ξίνισμα του μελιού.

  Επειδή το μέλι είναι ένα καταπληκτικό τρόφιμο, δείχνουν προτίμηση σε αυτό πάρα πολλοί οργανισμοί. Μερικοί από αυτούς τους οργανισμούς είναι τα ένζυμα, οι οποίοι υπάρχουν άφθονοι στην φύση, επάνω στα λουλούδια, στο νέκταρ, επάνω στα δένδρα, στα χέρια μας, στο κουταλάκι που βουτάμε στο μέλι, στο σάλιο μας κλπ.

   Έτσι λοιπόν αυτά τα ένζυμα υπάρχουν και μέσα στο μέλι. Με τις κατάλληλες συνθήκες όμως αυτά αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να ζυμώνουν το μέλι, όπως ακριβώς κάνουν και με το κρασί, με αποτέλεσμα το μέλι να ξινίσει. Οι κατάλληλες συνθήκες για τον πολλαπλασιασμό των ένζυμων είναι η αυξημένη περιεκτικότητα του μελιού σε υγρασία (άνω του 17%) και η θερμοκρασία μεταξύ 11 και 21 βαθμών κελσίου.

   Να θυμάστε ότι ένα ώριμο μέλι έχει περιεκτικότητα σε υγρασία από 14% ως 17% . Όσο πιο παχύρευστο είναι ένα μέλι, τόσο λιγότερη η υγρασία που περιέχει, ενώ όσο πιο νερουλό είναι, τόσο και η περιεκτικότητα σε υγρασία είναι μεγαλύτερη. 

Πηγή: Θ. Μπίκος - Όλα για το Μέλι

Πόσα είδη Μελιού υπάρχουν;

Ρίγανη σε ελατοδάσος

      Τα μέλια διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους: Σε μέλια ανθέων, π.χ. ερείκης, θυμαριού, πορτοκαλιάς, ποικίλης ανθοφορίας κ.α,  και σε μέλια μελιτωμάτων (μελιτώδεις εκκρίσεις) π.χ. πεύκου, ελάτου, βελανιδιάς... Υπάρχουν φυτά όπως π.χ. η καστανιά και η αμυγδαλιά που δίνουν νέκταρ αλλά και μελιτώματα επίσης.

   Κάθε νεκταρογόνο ή μελιτωματογόνο φυτό παράγει το δικό του μέλι. Έτσι έχουμε τα αμιγή μέλια όπως ελάτου, πεύκου, θυμαριού, βαμβακιού, καστανιάς, κουτσουπιάς, λαδανιάς, κουμαριάς, ερείκης, βελανιδιάς (δρυός), πορτοκαλιάς κλπ…

   Επειδή όμως οι μέλισσες πάνε όπου θέλουν εκείνες  και όχι όπου θέλουμε εμείς, υπάρχουν περιπτώσεις που επισκέπτονται ταυτόχρονα διαφορετικά φυτά και λουλούδια, ή αν  σταματήσει απότομα η νεκταροέκκριση ή μελιτωματοέκκριση ενός φυτού, τότε οι μέλισσες στρέφονται αμέσως σε άλλες πηγές τροφής που συνεχίζουν κουβαλούν στην κυψέλη τους, αναμειγνύοντας το νέο μέλι με το προηγούμενο.
   Έτσι, έχουμε "μέλι δάσους" ως φυσική μείξη από έλατο, καστανιά βελανιδιά

Άγνωστου ονόματος λουλούδι
σε ελατοδάσος

και αγριολούλουδα του δάσους, έχουμε "μέλι ποικίλης ανθοφορίας", έχουμε πευκοθυμαρόμελο, ερεικοπευκόμελο κλπ… 

   Υπάρχουν και μείξεις μελιών που έχουν γίνει από τον μελισσοκόμο ή τον έμπορο, προκειμένου να πετύχει κάποια ιδιαίτερη γεύση και άρωμα.

   Δυστυχώς μείξη μελιών μπορεί να γίνει από τον άνθρωπο και για  νοθεία: Ανακατεύοντας δηλαδή ένα φθηνότερο μέλι με κάποιο ακριβότερο προκειμένου όλο το χαρμάνι να πωληθεί με την ονομασία και τιμή του ακριβότερου.